Zanim powstał w tym miejscu rynek miasta lokacyjnego, przez półtora stulecia tętniło tutaj życie. Skala aglomeracji krakowskiej przed połową XIII wieku wzbudza uznanie - wawelski gród, ufortyfikowane podgrodzie oraz zespół otaczających je szerokim wachlarzem osad tworzyły wczesnomiejski ośrodek. W morzu drewnianej zabudowy wyróżniały się białe mury około 30 romańskich kościołów; rozmach nieporównywalny z jakimkolwiek innym ośrodkiem w Polsce, a w tej części Europy ustępujący jedynie Pradze. Jedna z osad współtworzących to wczesne miasto znajdowała się w miejscu obecnego Rynku. Było to miejsce zamieszkania i pracy, kupieckich targów i zabawy; przy kościele Mariackim funkcjonowała parafialna szkoła. Zagłada przyszła nagle ...